Integriteit en kwaliteit van organisaties

Oratie Prof. dr. R. van Eijbergen

Bestuurders die buiten hun boekje gaan, medewerkers die geld wegsluizen of vertrouwelijke informatie lekken naar de pers. Het zijn zomaar wat grepen uit scenario’s die regelmatig voorbijkomen.

Organisaties willen uiteraard dit soort schendingen van integriteit voorkomen. Rob van Eijbergen stelt in zijn onderzoek dat, hoewel de natuurlijke neiging is om dan op zoek te gaan naar de schuldige, we eerder moeten kijken naar wat ervoor zorgt dat mensen in de context van een organisatie dergelijk gedrag vertonen. Van Eijbergen kijkt in zijn onderzoek met name naar wat de oorzaken zijn op organisatieniveau, waarom organisatieleden gedrag van integriteitsschending vertonen en wat organisaties zouden kunnen doen om dergelijk gedrag te voorkomen.

Van Eijbergen is per 1 oktober 2018 benoemd tot deeltijdhoogleraar Integriteit en kwaliteit van organisaties. Zijn leerstoel richt zich op de kwaliteit en integriteit van organisaties binnen de context van zowel het (semi-)publieke als private domein. Hij is verbonden aan het Zijlstra Center, onderdeel van Executive Education van de School of Business and Economics, waar hij als docent optreedt in verschillende governance en leiderschapsopleidingen en verantwoordelijk is voor de maatwerk-programma’s voor publieke en non-profitorganisaties.

Interessant in de oratie zijn onder meer de passages die gaan over risicovol gedrag. Een citaat, pag 7:

“Samengevat hebben groepen de neiging als gevolg van hun groepsdynamiek belangrijke informatie te negeren of zelfs te ontkennen en hebben individuele groepsleden de neiging zich aan te passen aan de groep. Een en ander verklaart waarom groepen soms heel risicovolle en voor een buitenstaander onbegrijpelijke beslissingen nemen, die in voorkomende gevallen in strijd zijn met gedragscodes van een organisatie of zelfs met de wetgeving en ook indruisen tegen individuele morele waarden van de groepsleden.

Het concept van Risky Shift bevestigt dit en laat zien dat groepen over het algemeen risicovollere beslissingen nemen dan individuen, zelfs wanneer individuen, voorafgaand aan een groepsbeslissing, om hun individuele mening wordt gevraagd. Voorbeelden van dergelijke beslissingen zijn grote risicovolle investeringen en strategische beslissingen die gevolgen kunnen hebben voor de continuïteit van een organisatie.

Een verklaring voor het fenomeen van de Risky shift is – naast de eerdere genoemde informatiebias – dat groepsleden een gezamenlijke verantwoordelijkheid ervaren en als gevolg daarvan een deel van de verantwoordelijkheid kunnen afschuiven. Een andere verklaring is dat individuen die bereid zijn om risico’s te nemen, vaak een hogere status hebben in een groep. Nog een verklaring is dat het nemen van risico’s vaak als sociaal wenselijk wordt gezien.”