Met het proefschrift Waterveiligheid: het managen van kwetsbaarheid voorbij de mythe van droge voeten wordt een impressie gegeven rond de waterveiligheid in ons land. Vanuit de Nederlandse omgang met overstromingsdreiging in sociaal-cultureel perspectief. Het onderzoek van Kothuis en Heems verklaart waarom overstromingsdreiging ‘niet leeft’ in Nederland. Na problemen met de grote rivieren in 1993 en 1995 stuurden overheden aan op anders omgaan met water.
Met publieke communicatie over waterveiligheid en publieksparticipatie bij waterveiligheids- projecten willen zij het waterbewustzijn van burgers vergroten en risicobewust gedrag stimuleren. Onderzoek toont nu de onverwachte en ongewenste neveneffecten van dit beleid: verontwaardiging, apathie en verlies van publiek vertrouwen. Volgens Heems en Kothuis is de ‘veiligheidsmythe van droge voeten’ debet aan het falende overheidsbeleid: hoewel Nederlanders rationeel weten dat absolute garantie op veiligheid niet bestaat, is met de Deltawerken de overtuiging ontstaan dat overheden en experts droge voeten garanderen. Deconstructie van deze nationale mythe is noodzakelijk voor maatschappelijke verankering van een nieuwe omgang met waterveiligheid.
De grootste uitdaging van deze eeuw? Omgaan met klimaatverandering. Als Commandant der Strijdkrachten zag Tom Middendorp hoe droogte en waterschaarste kunnen leiden tot conflicten. In zijn boek Klimaatgeneraal beschrijft hij hoe klimaat en veiligheid met elkaar samenhangen én wat individuen kunnen doen aan klimaatadaptatie- en mitigatie.
‘Think big, act small, start somewhere’, luidt het motto van Tom Middendorp. Klimaatverandering is een groot, complex probleem, maar we kunnen allemaal het verschil maken. ‘Al doe je maar iets kleins binnen jouw omgeving. Als miljarden mensen dat doen, dan gaat er écht iets veranderen. En sommige mensen kunnen uitzonderlijke dingen.’ Voordat we overgaan tot deze inspirerende voorbeelden, eerst iets meer over de samenhang tussen klimaat en veiligheid.
Ontwikkeling en veiligheid
Tijdens militaire missies in het buitenland leerde Middendorp dat ontwikkeling en veiligheid niet zonder elkaar kunnen. De voormalig Commandant der Strijdkrachten schetst hoe het ging in Irak, waar Defensie in de ene provincie aan de veiligheid werkte en BZ in de andere provincie projecten deed op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. ‘Hoe duurzaam is veiligheid als mensen geen perspectief hebben? En wat zijn de mogelijkheden om ontwikkeling tot stand te brengen als een gebied niet veilig is?’
Conflicten door waterschaarste
Ook ziet Middendorp dat klimaatverandering een steeds grotere rol speelt in de internationale veiligheid. ‘De wereldbevolking verdubbelt deze eeuw, terwijl we nu al tekorten hebben aan water en voedsel. Door klimaatverandering hebben we minder bebouwbare landbouwgrond tot onze beschikking. Oogsten mislukken door droogte of overstromingen. Als we ons onvoldoende aanpassen aan het veranderende klimaat, ontstaan er veel conflicten.’
Migratie en extremisme
In de kwetsbare landen waar klimaatverandering het hardst toeslaat, zijn overheden vaak beperkter in hun mogelijkheden om iets te doen aan adaptatie. Op een gegeven moment verliezen mensen de hoop, en ontstaan er spanningen en frustratie. Sommige mensen zullen migreren. De Wereldbank voorspelt dat er in 2050 honderden miljoenen migranten zijn. Anderen zoeken hun toevlucht in extremisme en georganiseerde criminaliteit. ‘Voor mensen die wanhopig zijn, is de stap snel gezet. Als er in een land ook nog etnische verschillen zijn, dan kan het gaan broeien en tot conflicten leiden. Dat zien we nu in Mali. Dit land lijdt al 8 jaar onder een intern conflict dat mede wordt gevoed door de effecten van toenemende droogte.’
Tijd om een hoopvol perspectief te bieden. In de tweede helft van zijn boek Klimaatgeneraal schetst Middendorp hoe individuen het verschil kunnen maken.
Twee dagen later dan gepland hebben regeringen uit de hele wereld ingestemd met een nieuw rapport van het VN-Klimaatpanel IPCC. Vanmiddag wordt het officieel gepresenteerd. Dit nieuwste rapport sluit goed aan bij de fase waarin Nederland en de rest van de wereld zich op dit moment bevindt: dat van de energietransitie en andere oplossingen om klimaatverandering tegen te gaan. Dat zeggen Nederlandse wetenschappers die hebben meegeschreven aan het rapport tegen de NOS.
Het gaat bijvoorbeeld over de kostenontwikkeling van wind- en zonne-energie, batterijen voor elektrische auto’s, kernenergie en CO2-afvang en -opslag. Ook wordt duidelijk hoelang de wereld nog fossiele brandstoffen kan blijven gebruiken, zonder dat de doelen uit het Klimaatakkoord van Parijs (2015) uit zicht raken.
Woord voor woord is een samenvatting van het rapport goedgekeurd door regeringen. Bij elke voorgestelde wijziging moesten ook de betrokken wetenschappers akkoord gaan. Het vorige rapport met dezelfde strekking dateert uit 2014. In het nieuwe zijn de inzichten sinds die tijd verwerkt. De komende zeven jaar zal het de basis vormen voor klimaatbeleid van regeringen over de hele wereld. Lees het hele artikel op de NOS website
Het zijn hoogtij dagen voor cybercriminelen die proberen gemakkelijk geld te verdienen door computergegevens te gijzelen en losgeld te eisen. Terwijl online werken tijdens de pandemie sterk is toegenomen, nam ook cybercriminaliteit toe – ransomware-aanvallen stegen met 151% in 2021.
Uit de Global Cybersecurity Outlook van het World Economic Forum bleek dat er in 2021 gemiddeld 270 cyberaanvallen per organisatie waren, waarbij elke succesvolle cyberinbreuk een bedrijf $ 3,6 miljoen kostte. In de podcast van Radio Davos van het World Economic Forumdie hier te af te luisteren is wordt dieper ingegaan op cybercriminaliteit. Er wordt gesproken met Jim Guinn, de Senior Managing Director – Security, Strategy and Consulting Lead, bij de IT-consultancygigant Accenture. Dit bedrijf is in 2021 getroffen door een ransomware-aanval.
Verder komt in deze podcast van Radio Davos Algirde Pipikaite, Cybersecurity Strategy Lead bij het World Economic Forum aan het woord. Als laatste onderwerp komt in de podcast aan bod hoe ransomware vaak als ‘losgeldoorlog’ kan worden beschouwd. Hierover wordt gesproken met Alex Klimburg. Hij is hoofd van het Centre for Cybersecurity van het World Economic Forum.
De huidige lijn voor het interbestuurlijk toezicht is dat de toezichthouder op een professionele manier invulling geeft aan zijn rol als toezichthouder en hiervoor een risicogerichte methodiek hanteert. Het gaat daarbij om het gezamenlijk als toezichthouder en toezichtontvanger inzichtelijk maken van de risico’s, de kans op die risico’s, de wijze waarop de risico’s worden geïnventariseerd, beoordeelden hoe de toezichtontvanger deze beheerst.
De ervaringen van de toezichthouder en de toezichtontvanger worden meegenomen bij het verder ontwikkelen van risicogericht toezicht. Vanuit het programmateam ATT werken we momenteel aan de voorbereiding van een aantal pilots die we willen uitzetten bij een aantal toezichthouders en -ontvangers.
Wat hebben we tot nu toe gedaan? Samen met Naris zijn er workshops voor risico-inventarisatie gegeven op verschillende beleidsterreinen, met meerdere sessies per domein, zodat iedereen die dat wilde, kon deelnemen. Tijdens de sessies werd veel duidelijk, maar rezen er ook vragen over het doel en de scope van deze actielijn. Verder maakten we uit de sessies op dat elke toezichtontvanger, maar ook elke toezichthouder, zijn of haar eigen waarheid lijkt te hebben en dat die waarheden van elkaar kunnen verschillen. Meningen blijken nog weleens gebaseerd op ervaringen in het verleden en op misinterpretatie. Wat we ook weten is dat toezicht dynamisch is en continu moet worden gekeken of het toezicht op een dossier, een domein nog een toegevoegde waarde heeft.
Een werkgroep met deelname vanuit VNG Risicobeheer gaat onderzoeken hoe we voor het generieke toezicht beter tot gedeelde risico’s tussen toezichthouder en toezichtontvanger kunnen komen en hoe we daarbij gebruik kunnen maken van wat er op dit punt al is ontwikkeld bij gemeenten. We zullen het onderwerp ‘gedeelde risico’s’ tevens aandragen voor de agenda van een van de volgende verdiepingssessies van de provinciale IBT –coördinatoren en bespreken waar er hierover in pilots ervaring opgedaan kan worden. Door risicogericht toezicht kan meer tijd worden besteed aan die situaties waar de risico’s hoog zijn en de beheersmaatregelen nog beperkt, maatwerk dus. Ook zal gesproken worden over indicatoren en normen die de toezichthouders gebruiken.
De toename van beschikbare data en analysetechnieken geeft ook meer mogelijkheden om risico’s te detecteren op basis van de financiële en niet-financiële informatie. Ook hier doen we onderzoek naar de mogelijkheden. Verder kijken we naar de mogelijkheden om verbindingen te maken met Sisa (single information Singel audit), ENSIA (Eenduidige Normatiek Single Information Audit) en wellicht BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO).
De voorspelde rampen met Log4j bleven tot nu toe uit. Maar aanvallers zijn alweer op zoek zijn naar andere vormen van toegang. Scannen, patchen en beveiligen blijft voor gemeenten de komende jaren het motto. ‘Incidentbestrijding is nog geen sluitende, vanzelfsprekende, systematisch ingebouwde reflex.’
Wijdverspreider
Kwetsbaarheden in software zijn steeds vaker een manier voor aanvallers om digitaal bij organisaties binnen te dringen. Deze conclusie van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zou niet actueler kunnen zijn. Maar het komt uit een rapport over de beveiligingslekken die ontstonden bij duizenden organisaties vanwege de kwetsbaarheden in Citrix-software. Dat begon rond de jaarwisseling van 2019 naar 2020 en nog steeds gebruiken aanvallers deze kwetsbaarheden. Nu, twee jaar later, is er wederom geruchtmakende kwetsbaarheid: Log4j. Deze is echter veel wijdverspreider.
Hoewel het World Economic Forum zijn jaarlijkse bijeenkomst dit jaar opnieuw heeft uitgesteld in het licht van aanhoudende onzekerheid over Omicron en andere virusvarianten, staat er nog genoeg op de #DavosAgenda. Wereldleiders zullen van 17 tot en met 22 januari in plaats daarvan deelnemen aan een virtuele reeks “State of the World” -sessies om zich te concentreren op het bedenken van oplossingen voor ’s werelds meest urgente uitdagingen, van economisch herstel tot klimaatverandering.
De onderwerpen die de online sessies van dit jaar domineren zijn:
de effecten van de pandemie op de sociale cohesie en het levensonderhoud
wereldwijde economische vooruitzichten en sentiment
druk op overheden, bedrijven en samenlevingen om over te gaan naar een economie zonder nul
de toegenomen afhankelijkheid van digitale infrastructuur en toenemende cyberbeveiligingsrisico’s
waarom de ruimte een opkomende wereld van wereldwijd risico is
Frank Havik bespreekt het boek ‘Iedereen risicoleider – waarde realiseren én behouden in een onzekere wereld’. Dat doet hij samen met auteur Martin van Staveren.
Dr. Ir. Martin van Staveren MBA is als auteur, docent en adviseur risicomanagement een vaste waarde binnen het vakgebied. Na zijn promotie in 2009, midden in de financiële crisis, startte hij het risicobureau VSRM. Dit onder het motto practice what you preach. Hij richt zich op het ontwikkelen van vernieuwend risicomanagement via risicosturing en risicoleiderschap in organisaties, in tal van sectoren.
Sinds 2013 is hij kerndocent aan de executive masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Tevens geeft hij masterclasses op onder meer Nyenrode Business Universiteit en Hogeschool Avans+
In dit onderzoek van de ECONOMIST INTELLIGENCE worden de kansen en belangrijkste risico’s belicht waarmee zeven kernindustrieën het komende jaar worden geconfronteerd. De EIU publiceert de 11e editie van haar jaarverslag, Industries in 2022. Naast prognoses schetst het rapport de trends waarvan beleggers op de hoogte moeten zijn.
De volgende industrieën zijn onderzocht:
• auto-industrie
• consumptiegoederen en detailhandel
• energie sector
• financiële diensten
• gezondheidszorg en geneesmiddelen
• technologie en telecom
• toerisme
Het rapport identificeert aankomende groei en geeft inzicht om risico’s binnen de sectoren te identificeren.
Frank Havik gaat in deze video/ podcast in gesprek met Martin Jonker. Martin is concerncontroller bij de gemeente Haarlem en oud bestuurslid van PRIMO.
We gaan dieper in hoe de gemeente Haarlem risicomanagement volledig in de organisatie aan het integreren is. We spreken over de 6 stappen van de risicomanagementcyclus. Het gaat daarnaast over het trusted framework, specifieke thema’s zoals klimaatverandering en hoe risicomanagement dichter bij de medewerkers gebracht kan worden.
