Verschuil je je achter codes en compliance regels of laat je je morele gevoel, je integriteit ook meespelen in de beslissingen die je neemt? Professionals zouden zich zowel door de systematische bovenstroom met regels áls de emotionele onderstroom moeten laten leiden. ‘Maar we verschuilen ons steeds vaker achter rationele integriteit; de regeltjes’, stelt Rob van Es in zijn nieuwe boek Emotionele Integriteit. Lees meer
Van Es: ‘Want we hebben een begrip dat 2000 jaar oud is –integriteit- de laatste 25 jaar vermanaged. We zijn integriteit achter codes en compliance gaan verstoppen. De code zegt het: dus mag het. Integriteit is zo feitelijk risicomanagement geworden, terwijl je het vaak bij beslissingen over hele menselijke emoties hebt en lang niet altijd over meetbare grootheden.’
De directie trad ‘structureel ontoereikend’ op, blijkt uit onderzoek. En de gemeente Amsterdam was amper geïnteresseerd. De ernstige financiële en operationele crisis bij de Amsterdamse afvalverbrander AEB, vorig jaar zomer, werd veroorzaakt door slecht risicomanagement en zelfoverschatting van het bestuur. De gemeente Amsterdam was als aandeelhouder van AEB amper geïnteresseerd in het bedrijf en zag de problemen ook veel te laat aankomen. Lees meer
Past de gekozen risicotooling – software voor risicomanagement – bij je organisatie? Vier modellen. Waarmee moet een organisatie rekening houden bij het selecteren van een risicotool? Dit keer kijken we naar een manier om te bepalen of de risicotooling voldoende goed aansluit op het risicomanagementraamwerk van de organisatie. Lees meer
Heeft de accountant van AEB soms ook een vuiltje weg te werken?
Marcel Pheijffer is hoogleraar accountancy
Op 24 juni vorig jaar informeerde de directie van het Afval Energie Bedrijf (AEB) de gemeente Amsterdam, dat AEB ‘onvoldoende in control is om de productie op volle toeren door te laten draaien’. Dit leidde niet alleen tot het sluiten van verbrandingslijnen, maar ook tot een onderzoek naar de veiligheids- en financiële situatie van AEB. Begin deze maand verscheen het rapport van de onderzoekscommissie onder leiding van hoogleraar Jaap Winter. Lees meer
Accountant is niet deskundig op terrein van risicomanagement
Hans Strikwerda
Door de ondeskundigheid van accountants op het gebied van risicomanagement is dat vak zelf een grote bron van risico’s, meent Hans Strikwerda. Collega Marcel Pheijffer schrijft in het FD van 8 juli (over de rol van de accountant inzake AEB) dat zaken als ‘in-control zijn’, ‘integraal risicobeheer’ en ‘risicomanagement’ gefundenes Fressen is voor accountants. Lees meer
Troje, Breda, en nu corona. Laat risicomanagement niet beheersen door het verwachte ongebeurde, maar door het onverwachte gebeurde. Agamemnon staat op de top van een heuvel voor zijn koninklijke tent, in de verte kan hij de door hem belegerde stad Troje zien. Hij is moe van de jarenlange strijd van Grieken tegen Trojanen. Lees meer
Arnoud Molenaar: werken aan een weerbare en veerkrachtige stad
Rotterdam klaarmaken voor de toekomst: dat gaat veel verder dan de stad en haar gebouwen voorbereiden op heftige regenbuien en een veranderend klimaat. Chief Resilience Officer Arnoud Molenaar van de gemeente Rotterdam vertelt hoe Rotterdam op een integrale manier werkt aan een weerbare en veerkrachtige stad.
Chief Resilience Officer, het is een tot de verbeelding sprekende titel. Arnoud Molenaar, verantwoordelijk voor het programma ‘Resilient Rotterdam’, draagt ‘m al sinds 2014, toen Rotterdam toetrad tot het wereldwijde netwerk ‘100 Resilient Cities’ (100RC), bekend als het Global Resilient Cities Network (GRCN). Resilience dus, vrij vertaald is dat zoiets als weerbaarheid en veerkracht.
En dat begrip is, zo benadrukt Molenaar meteen, een stuk breder dan de term klimaatadaptatie. “Waar het om gaat, is dat we de stad proberen voor te bereiden op plotselinge gebeurtenissen en geleidelijke veranderingen. Dat kunnen dus felle hoosbuien zijn, maar ook de stijgende zeespiegel. Hiervoor moeten we in de stad klimaatadaptieve maatregelen nemen. Maar dat is slechts een van de manieren om de stad weerbaar en veerkrachtig te maken. Het gaat verder.” Lees meer
Gemeenten werken zelf financiële tekorten jeugdhulp in de hand
Wim Groot
Gemeenten zouden in plaats van hun hand op te houden bij het kabinet, de hand in eigen boezem moeten steken. Veel van de financiële problemen die ze hebben in het sociaal domein zouden opgelost zijn als een einde wordt gemaakt aan het ‘open armen’- en ‘open huis’-beleid en aan de bovenwettelijke regelingen. Lees meer
Compliancebeleid internationaal implementeren: de succesfactoren
Ernst-Jan Mante en Gaby van den Berkmortel
Het lukt ondernemingen niet altijd om beleid om te zetten in werkbare kaders. Vaak komt men er pas achteraf achter dat het beleid niet wordt uitgevoerd zoals het bedoeld is. Dikwijls gaat hier een incident aan vooraf, of een aanwijzing van een toezichthouder. Organisaties die internationaal opereren hebben daarnaast nog een uitdaging: er zijn letterlijk en figuurlijk grotere afstanden. Verschillen in wet- en regelgeving, organisatie en cultuur maken het vertalen van beleid in werk- en toetsbare kaders extra complex. Lees meer
Houden Nederlandse grensgemeenten rekening met risico’s die afkomstig zijn van buitenlandse grensgemeenten? Het voorschrift van een risico-/weerstandsparagraaf bestaat ondertussen bijna 25 jaar. Voldoende reden om de weerstandsparagraaf (WP) onder de loep te nemen, betoogt Peter Boorsma. Deel 1 van een vierluik.
In deel 1 worden na de inleiding de opzet van het onderzoek en de steekproef besproken. Vervolgens wordt antwoord gegeven op de eerste onderzoeksvraag: wie schrijft de weerstandsparagraaf.
Inleiding
Bijna 25 jaar geleden is voorgeschreven aan gemeenten en provincies, en later waterschappen, dat de begroting en de rekening een risicoparagraaf bevat. Nederland was daarmee pionier, aangezien geen ander land zo een voorschrift kende. Inmiddels heeft ook Noorwegen een soortgelijk voorschrift [2], hoewel ik niet kan beoordelen hoe het Noorse voorschrift zich verhoudt tot het Nederlandse voorschrift.
In de beginjaren was het voorschrift een verplicht nummer: het leefde niet, de gemeenteraad en de provinciale staten schonken weinig aandacht aan de nieuwe informatie (zie o.a. noot 4). Enkele jaren later is het voorschrift verbeterd: het werd omgezet in een paragraaf Weerstandsvermogen.
Eerst was het voorschrift een verplicht nummer; het leefde niet.
Wat later is het verbeterd en omgezet in een paragraaf Weerstandsvermogen.
Paragraaf weerstandsvermogen
De weerstandsparagraaf (WP) zou een overzicht bieden van die risico’s waarvoor geen dekking is gegeven via een verzekering of een voorziening. Reguliere, veelvoorkomende geringe risico’s worden niet opgenomen; van die niet-gedekte risico’s wordt via kans en geschatte schade de benodigde weerstandscapaciteit gepresenteerd.
Die benodigde capaciteit wordt vergeleken met de aanwezige weerstandscapaciteit. De ratio tussen aanwezige en nodige weerstandscapaciteit wordt weerstandsvermogen genoemd [3] (in de verdere tekst wordt regelmatig geschreven over ‘de ratio’). De paragraaf moet daarbij ook aangeven wat het beleid is gericht op de dekking van risico’s.
Evaluatie weerstandscapaciteit
Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft in de Toelichting geschreven wat onder weerstandscapaciteit kan worden verstaan. In 2014 Is een kritische evaluatie gepubliceerd door Boorsma en Haisma [4]. De belangrijkste punten van kritiek (naast herhaalde lof voor het Nederlandse initiatief) komen op het volgende neer:
De berekening van de aanwezige weerstandscapaciteit is bedrijfseconomisch niet goed: balansposten (reserves) zijn niet met begrotingsposten op te tellen.
De reserves (passiva op de balans) zijn niet ‘vrij beschikbaar’.
Naast de reserves op de passiefzijde zouden ook de schulden moeten worden gepresenteerd. Kortom, aandacht voor solvabiliteit is gewenst.
Door de beperking tot risico’s die niet gedekt zijn, wordt een integraal risicomanagement onmogelijk. De overheidsorganisatie moet om te beginnen alle risico’s in kaart brengen, en per risico afwegen welke beheersmaatregelen moeten worden gevolgd: vermijden, voorkomen, beperken, overdragen (via een verzekering, overdragen naar derden), of accepteren ( opvangen in de begroting, afdekken met een interne verzekering).
Beleid wordt meestal niet besproken in de paragraaf.
Vrij snel na het genoemde artikel is in BBV 2015 de WP gewijzigd: ‘Besluit van 15 mei 2015, houdende wijziging van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten in verband met het opnemen van kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing’.
Zes financiële kengetallen
De belangrijkste wijziging is het opnemen van zes (1a, 1b t/m 5) financiële kengetallen, waaronder de netto schuldquote en de solvabiliteit. Daarmee is het bovengenoemde punt 3 van kritiek gepareerd. De vraag rijst of ook liquiditeit moet worden opgenomen als variabele.
