De weidsheid van het begrip ‘risico’… wat nu?

PRIMO hanteert een definitie van het begrip risico, dat in haar ogen het best begrepen en gehanteerd kan worden door publieke leiders, managers, controllers, strategen, beleidsmakers en uitvoerders. Het gaat om de waarde die je nastreeft voor je burgers, klanten, organisatie en samenleving. Het risico is de mogelijke afwijking daarvan.

Wij volgen professor Ortwin Renn. De laatste definieert risico als ‘een mogelijke schade aan iets waar wij waarde aan hechten‘. Ligt dicht aan tegen het gedachtengoed van Mark H. Moore, de leider in het denken over publieke waarden.

Er zijn echter 99 definities in omloop volgens het internationale ISO 31000 LinkedIn network. Welnu, wat zijn gebruikte definities in de praktijk van gemeenten, provincies en waterschappen in Nederland? Die is weids, net zoals de taal gebezigd door adviseurs en zelfs hoogleraren.

Wij inventariseerden met onze leden. De definities die wij verzamelden op een bijeenkomst in 2019 met risicomanagers op het provinciehuis te Zwolle:

• Onzekere gebeurtenis die de realisatie van het projectdoel binnen gestelde tijd en financiën beïnvloedt.
• Een negatieve gebeurtenis met een bepaalde kans en impact voor het behalen van je doelstellingen.
• Ongewenste gebeurtenis waard de project/programmadoelstellingen mogelijk niet worden gehaald.
• Negatieve onzekerheid ten opzichte van vastgesteld doel.
• Een mogelijke belemmering in het halen van een (project) doel.
• Gebeurtenis die het behalen van doelen kunnen belemmeren of vertragen. Naast financiële gaat het ook om niet-financiële.
• Een gemiste kans is ook een risico.
• Beheersen van onzekerheid. Kansen en bedreigingen die inwerken op de realiseren doelen.
• Mindset hoe intuïtie succesvol kan worden ingezet. “Het vakmatig vooruitkijken en daar naar handelen”
• Kans dat een gebeurtenis of situatie ontstaat met een negatief effect.
• Een doel/afspraak niet of te laat wordt gerealiseerd binnen de beschikbaar gestelde middelen. Met alle gevolgen van dien, bijvoorbeeld imagoschade, bestuurlijke consequenties, financiële consequentie et cetera.
• Ongewenste gebeurtenis bij het bereiken van je/een doelstelling.
• Een bekend ‘iets’ wat zich eventueel kan openbaren en een effect heeft.
• Ongewenste gebeurtenis die je doelstelling in de weg staat.
• Mogelijke gebeurtenis die makt dat gewenste doelen niet worden bereikt.
• Onzekere gebeurtenis / aspect dat doelbereiking beïnvloedt of effect heeft voor organisatie.

De definities verschillen erg van elkaar, hebben in taal en duiding overlapping, dezelfde woorden worden in verschillende betekenissen gebruikt, soms zelfs in één zin, een deel is voor de gewone sterveling niet echt te vatten en zijn fuzzy, soms zelfs vaag en on-precies. Als je de lijst leest, denk je: wat nu?

Op weg naar een gemeenschappelijk begrip, anders hebben wij het allemaal over iets anders. En dat is niet goed, zeker niet in spannende uitdagingen waarvoor wij staan. Maar dat is niet zo eenvoudig als het lijkt, concludeerden wij. Veel definities komen voort uit de loopgraven van segmentatie en fragmentatie van wetenschappen, ministeries, vakgebieden, functies en werelden van politiek, burger en bedrijven. Op zichzelf is elke definitie gerechtvaardigd, uiteraard en met alle respect.

Een collectieve taal zou handig zijn. Het jargon evenwel diversifieert steeds verder. Wie komt met een idee? Dat is de vraag die PRIMO in haar Public Risk Forum aan een selectie van leden heeft voorgelegd. Wordt vervolgd.