De coronacrisis heeft het pijnlijk duidelijke gemaakt. Bestuurlijke risico’s kunnen niet meer onderschat worden. Voor wat betreft de gevolgen van de coronacrisis geldt dat daar men als bestuurders nog kan aanvoeren dat het onverwachts kwam. Het betreft nagenoeg iedere bestuurder, of men nu werkzaam is voor de landelijke overheid, de provincie, de veiligheidsregio, de gemeente of bij een woningcorporatie. Het […]
Milieu en Klimaat
Tweede internationale richtlijn voor klimaatadaptatieplanning gepubliceerd
In mei 2020 is de ISO TS 14092 voor klimaatadaptatieplanning gepubliceerd. Dit is de tweede richtlijn in een reeks van standaarden voor klimaatadaptatie die door ISO wordt ontwikkeld. Vanuit Nederland wordt aan de ontwikkeling van deze normenserie bijgedragen door de NEN-commissie voor klimaatadaptatie. Lees meer Hiermee sluit ISO/TS 14092 goed aan bij de Nederlandse aanpak van risicodialogen gebaseerd op stresstesten […]
Geen zee te hoog
Roderik van de Wal, Hoogleraar ‘Sea-Level Change and Coastal Impacts’ Inaugurele rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar aan de faculteiten Bètawetenschappen en Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht, op 10 januari 2020. “Särskilt vill jag välkomma min kompiss fran Sverige, tyvärr vill jag fortsätta pa Holländsk, trots min första steg i glaciologi ägda um I Svensk fjällerna. Je maintedrai, […]
Uitstoot CO2 blijft gelijk: is dit het keerpunt?
Jean Dohmen De wereldwijde uitstoot van CO₂ nam in 2019 niet toe. Dat is te danken aan rijke landen die hun emissie fors zagen dalen. Zelfs Trumps Amerika stoot minder uit. Hebben we de CO2-piek gehad? De ene expert is opgetogen, de andere gelooft er nog niet in. Lees meer
Het water komt
Rutger Bregman Beste landgenoot, Laat ik de dreiging wat duidelijker beschrijven. Het voortbestaan van Nederland staat op het spel. Er is een kans dat onze kinderen afscheid moeten nemen van steden als Den Haag en Delft, Rotterdam en Amsterdam, Leiden en Haarlem. Dat zeg ik niet, dat zeggen tal van Nederlandse wetenschappers. Lees meer
‘Brief aan alle Nederlanders’ vraagt aandacht voor zeespiegelstijging
Drie dagen voor de jaarlijkse herdenking van de Watersnoodramp komen de journalistieke site De Correspondent en de Nationale Postcode Loterij met een waarschuwing. De ramp van 1 februari 1953 kan zich herhalen, betoogt journalist Rutger Bregman in een ‘brief aan alle Nederlanders’. “Willen we ons land behouden, dan moeten we strijd leveren.” Lees meer
Deze ‘streepjescode’ laat in één blik zien dat Nederland steeds heter wordt
Maarten Keulemans Dat de aarde opwarmt, en dat de thermometer bij De Bilt tegenwoordig een jaargemiddelde registreert dat zo’n twee graden hoger ligt dan een eeuw geleden: ach, dat is toch bekend? Maar deze kleurtjeskaart, opgesteld door klimaatwetenschapper Karin van der Wiel (KNMI), maakt het allemaal toch net weer wat aanschouwelijker. Lees meer
Hoe ik leerde omgaan met somberheid over het klimaat
Klimaatangst. Bij een psycholoog leerde Anouk Kragtwijk omgaan met haar somberheid over het klimaat. Die gaf haar handvatten voor haar emoties. Haar huiswerk zou voor iedereen goed zijn. Lees meer
Engineering 2120: Nederland over 100 jaar
PRIMO pleit meer en meer voor een verschuiving van het denken vanuit concepten van risicomanagement naar die van waardeontwikkeling en (strategisch) scenariodenken, uiteraard met haalbaarheid en realisatie in het achterhoofd. Het is de combinatie van durf, kennis en creativiteit die ons verder brengt, een vorm van denken die wordt gevoed vanuit publieke waarde (Mark H. Moore) en in een co-creatief […]
Buiten is de klimaatverandering zichtbaar, maar onderhandelaars bijten zich vast in details
Paul Luttikhuis De top in Madrid ging niet over klimaat, maar over wie er voor de kosten opdraait. Tot nu toe zijn daarover amper afspraken gemaakt. Wie denkt dat het op de klimaattop in Madrid, die zondagmiddag eindigde, ging over de opwarming van de aarde, vergist zich. Het ging in de eerste plaats over geld. Als het in Madrid wel over […]
Pensioenfonds kan niet meer om klimaatrisico’s heen
Jeroen Groot en Martine Wolzak Pensioenfondsen moeten sinds dit jaar risico’s van klimaatverandering voor hun portefeuilles in beeld brengen. En die kunnen groot zijn, zeggen experts. Het kan een flink stuk van de dekkingsgraad kosten. Lees meer
Ernst biodiversiteitscrisis wordt onderschat
Kees de Pater | Vogelbescherming Zo’n twee jaar geleden ging er een schok door ons land. Elkaar opvolgende rapporten confronteerden ons hard met de alarmerende achteruitgang van insecten. Het is niet verwonderlijk dat de Rode lijst van bedreigde vogels in Nederland tegelijkertijd langer werd. Lees meer
Duurzaam Risicoleiderschap: kansen en risico’s van klimaatverandering
Martin van Staveren Het jaarlijkse Risk & Resilience Festival van de Universiteit Twente is de afgelopen jaren uitgegroeid tot het grootste risico-evenement in Nederland. Onlangs deelden over de 100 sprekers en meer dan 600 deelnemers de nieuwste kennis en inzichten vanuit het thema Risk meets Resilience for a sustainable future. Lees meer
De financiële gevolgen van een veranderend klimaat
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) onderzoekt per land en per sector de gevolgen van klimaatvraagstukken op de wereldwijde financiële markten. Klimaatverandering zorgt voor financiële risico’s, zowel op korte als lange termijn, zo betoogt het instituut. “We zijn bezig met de prijsbepaling van klimaatrisico’s en in hoeverre deze wordt ingeprijsd op aandelen- en obligatiemarkten”, zegt IMF-econoom Thobias Adrian. Lees meer
Om duurzame ontwikkelingsdoelen te halen is meer actie nodig
Om de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de VN in 2030 te bereiken is dringend meer actie nodig. Bedrijven, overheden, burgers en ngo’s moeten nog veel meer dan nu doen voor duurzaam ondernemen. Dit schrijft de SER in zijn advies “Kansen pakken en risico’s beheersen, over de samenhang tussen IMVO en SDG’s” dat op 18 oktober 2019 is vastgesteld. De […]
De Bosatlas van de duurzaamheid
Noordhoff. De atlas laat zien welke effecten de toenemende invloed van de mens op de aarde heeft, bijvoorbeeld in de vorm van klimaatverandering, het opraken van grondstoffen, verlies aan biodiversiteit en tekort aan zoet water. De atlas geeft ook inzicht in de afspraken die er in internationaal verband zijn gemaakt om deze ontwikkelingen een halt toe te roepen, zoals het […]
Eerste Europese norm voor klimaatadaptatie gepubliceerd: ISO 14090
Op 1 juli is NEN-EN-ISO 14090 Klimaatadaptatie – Principes, eisen en richtlijnen gepubliceerd. Dit is de eerste norm in een reeks over klimaatadaptatie die door ISO wordt ontwikkeld en die als Europese norm wordt overgenomen. Deze geeft organisaties handvatten om alleen of in samenwerkingsverbanden maatregelen voor klimaatadaptatie te plannen, in te voeren en te monitoren op effectiviteit. Vanuit Nederland wordt aan […]
De accountant in een ander klimaat
Dick de Waard. Economie is de wetenschap die de mens bestudeert in zijn streven naar welvaart. Zo staat het in het basisboek economie dat ik heb moeten bestuderen tijdens mijn opleiding aan de meao. En bij het realiseren van die welvaart draait het om de inzet van schaarse en alternatief aanwendbare middelen. Lees meer
Tegenlicht: Waterlanders
Hans Custers. Afgelopen zondag zond Tegenlicht de documentaire Waterlanders uit, over hoe Nederland om zou kunnen gaan met de zeespiegelstijging. Deskundige en bevlogen mensen vertellen in die documentaire hoe we om zouden kunnen gaan met de zeespiegelstijging die ons de komende eeuwen te wachten staat. Ik heb geboeid gekeken, maar tijdens het kijken begon er ook iets te wringen. Ik […]
Strategieën voor adaptatie aan hoge en versnelde zeespiegelstijging
Eind september 2019 heeft Deltares in het kader van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging een eerste verkenning opgeleverd met een inventarisatie en categorisering van bestaande plannen om in te spelen op een toekomstige zeespiegelstijging. Het rapport brengt ook mogelijke oplossingsrichtingen voor de lange termijn verkennend in beeld. Het rapport bevestigt dat de onzekerheden op dit moment te groot zijn om nu al […]
Microplastics lijken gevaarlijker dan tot nu toe gedacht
Daniël Heeringa. Microplastics zijn mogelijk schadelijker voor de volksgezondheid dan tot nu toe bekend is. Dat zeggen Nederlandse onderzoekers die deelnemen aan een groot, multidisciplinair onderzoek naar microplastics en gezondheid. Onderzoekers van het UMC Utrecht hebben ontdekt dat immuuncellen die bepaalde microplastics herkennen en aanvallen, vervolgens sterven. Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) concluderen op basis van laboratoriumonderzoek dat nylon microvezels […]
Niet alles kan
Eerste advies van het Adviescollege Stikstofproblematiek*. Aanbevelingen voor korte termijn. Nederland kent een stikstofoverschot dat grote gevolgen heeft voor kwetsbare natuurgebieden en voor de volksgezondheid. Door overbelasting met stikstof zijn veel habitats er slecht aan toe. De bodem verzuurt en de balans van voedingstoffen in de bodem wordt ontwricht. Te veel stikstof heeft een negatief effect op de biodiversiteit, zowel […]
Houden we het droog… of niet?
Bas Nieuwenhuijsen Tijd voor ‘plan B’ Het VN-klimaatpanel IPCC brengt 25 september een nieuw rapport uit over de stijging van de zeespiegel. Die zou in 2100 zomaar anderhalve meter kunnen zijn. Op de korte termijn is er geen reden tot zorg. Onze grote Deltawerken, dijken, andere keringen en kunstwerken redden het wel tot het einde van deze eeuw. Maar het […]
Kennisprogramma Zeespiegelstijging
Rijksoverheid In 2019 is het Kennisprogramma Zeespiegelstijging gestart. Het Kennisprogramma loopt tot en met 2025; over de voortgang wordt ieder jaar gerapporteerd in het Deltaprogramma. Het Kennisprogramma levert belangrijke beslisinformatie voor de volgende zes-jaarlijkse herijking van het Deltaprogramma, die wordt opgenomen in het Deltaprogramma 2027. Wetenschappers geven signalen af dat de zeespiegel na 2050 mogelijk sneller zal stijgen dan tot […]
Kortetermijnraming voor emissies en energie in 2020
Planbureau voor de Leefomgeving. Drie Nederlandse klimaat- en energiedoelen voor 2020 zijn niet in zicht. In 2020 komt de reductie van de uitstoot van broeikasgassen naar verwachting uit op 21% ten opzichte van 1990, met een bandbreedte van 17 tot 24%. Het doel van 25% reductie, uit het vonnis in de Urgenda-rechtszaak, wordt daarmee niet gehaald. Het aandeel hernieuwbare energie in […]
Anders naar risico’s gaan kijken
Bron: BNG Bank. Kunnen banken en andere financiële instellingen duurzaamheidstransities versnellen? Een aantal koplopers uit de Duurzame Top 100 van Trouw geeft tips. En vertellen hoe zij zelf verschil maken. Pallas Agterberg (1963) zit op hete kolen. Voor zover die uitdrukking op haar van toepassing is. Want als directeur Strategie van Alliander bij het grootste netwerkbedrijf van Nederland geeft ze […]
Mogelijke gevolgen van versnelde zeespiegelstijging voor het Deltaprogramma
Bron: Deltares. Publicatie 18-9-2018. De zeespiegel kan mogelijk sneller gaan stijgen dan tot nog toe is aangenomen in het Deltaprogramma. Deze extra versnelling heeft te maken met recente inzichten over het mogelijk versneld afbreken en smelten van het landijs op Antarctica. In Deltaprogramma 2018 is opgenomen dat de mogelijke consequenties van de resulterende extra versnelde zeespiegelstijging nader onderzocht gaan worden. […]
Klimaatverandering vraagt om creatief leiderschap
Bron: NRC. Wat ooit een extreme zomer zou heten wordt deze eeuw normaal. Klimaatverandering is niet abstract meer maar heel tastbaar aan het worden, aldus het KNMI eerder deze maand. Uit klimaatmodellen blijkt dat de kans op een hittegolf in Noord-Europa door menselijke uitstoot van klimaatgassen ruim twee keer zo groot is geworden. Nederland zal volgens dezelfde modellen eens in […]
Deltaplan Biodiversiteitsherstel: van droombeeld naar actie
Bron: Nederlands Instituut voor Ecologie. Eind augustus maakt minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit haar visie op landbouw en natuur in Nederland bekend. Een belangrijk moment voor het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, waar natuurorganisaties, boeren, wetenschappers, banken en bedrijven sinds eind vorig jaar aan werken. Het Deltaplan zal later dit jaar worden aangeboden aan minister Schouten. Een groep ‘kwartiermakers’ is […]
Slim Bouwen aan een waterrobuuste en hittebestendige samenleving
Bron: Universiteit Twente Klimaatadaptatie In mei 2011 kreeg de Deense hoofdstad Kopenhagen in een bui van slechts twee uur zo veel regenwater te verwerken, dat er voor 1 miljard euro aan schade op te tekenen viel. Een calamiteit die ook onze steden en dorpen kan treffen. Resilience Met ‘dank’ aan de klimaatverandering behoren extreme regenval en extreme hitte helaas in […]
Waterbeheer op weg naar 2045
Dit lezenswaardig rapport van 12 juni 2017 is een bundel met verkenningen op verzoek van Waterschap Zuiderzeeland. Het gaat aan de hand van interviews en essays in op de rol van de waterschappen binnen de netwerksamenleving, op het gepassioneerd werken aan weerbarstige vraagstukken, op de vervangingsopgave van natte kunstwerken, op de energietransitie in het waterbeheer, op de circulaire economie en […]
Investeren in mensen is urgent voor succesvolle energietransitie
Bron: SER. Overstappen van fossiele vormen van energie naar nieuwe vormen zoals wind, zon, of geothermie vereist enorme investeringen. Niet alleen in technologie maar vooral ook in mensen. Om de klimaatdoelen van het kabinet te halen moet snel worden geïnvesteerd in scholing, het aantrekken van mensen, en in begeleiding van werk naar werk voor wie zijn functie ziet verdwijnen. De […]
Deltares: “Gevolgen versnelde zeespiegelstijging hacken”
Bron: Deltares, 18 april 2017. Drie meter zeespiegelstijging binnen honderd jaar en nog eens vijf meter honderd jaar later. Nieuwe studies laten zien dat de Antarctische ijskappen veel sneller voor een zeespiegelstijging zorgen dan eerder werd gedacht. Zulke sterke zeespiegelstijging roept vragen op: zijn er grenzen aan de klimaatadaptatie in de Nederlandse Delta? Waar krijgen we mee te maken als […]
Kabinet geeft startschot voor Klimaatakkoord
Persbericht Rijksoverheid “De ministerraad heeft de kabinetsinzet voor het Klimaatakkoord vastgesteld. Daarmee wordt het startschot gegeven voor de besprekingen met het bedrijfsleven, maatschappelijke partijen en medeoverheden over het Klimaatakkoord. Het doel is om in de zomer van dit jaar tot afspraken op hoofdlijnen te komen over de wijze waarop Nederland de CO2-uitstoot met 49% terugdringt in 2030. Deze afspraken zullen vervolgens […]