Public Risk Forum #4: Het financiële advies van de risicomanager

Public Risk Forum 4, woensdag 24 juni 2020. Op deze dag vond de vierde online discussie plaats van het Public Risk Forum, het platform voor dialoog en kennisuitwisseling van PRIMO. Leden van dit forum hebben van gedachten gewisseld over nut en noodzaak van een financieel advies van de risicomanager.

Reden van dit onderwerp ligt in de recente publicaties, die duiden op het feit, dat met name de (lagere) overheden een tijd tegemoet gaan waar het op peil houden van de financiële budgetten veel aandacht zal krijgen. De gedachtewisseling is begonnen met het uitgangspunt dat er over het algemeen sprake is van een kwestie die moet worden opgelost wil het tot een dergelijk advies komen.

De deelnemers hebben daarbij als heikele kwesties, vanuit hun eigen werkervaring, ter verdere discussie/uitwerking onder andere ingebracht:

• De doorontwikkeling van het sociaal domein blijft veel aandacht vragen.
• Vanaf de ontwerpfase in bouwprojecten is veiligheid in brede zin toch wel een zaak, die meer aandacht vraagt. Veiligheid in brede zin komt opnieuw op de kaart.
• Er is een noodzaak om meer focus aan te brengen, nu er heel veel ontwikkelingen en eigenlijk te veel kwesties spelen. Daarbij te denken valt aan onder meer te denken aan de stikstofproblematiek, bestuurlijke ontwikkelingen zoals omgevingswet, maar ook de problematiek rond Corona, klimaat en energie, water, digitale transformatie.
• Opgaven binnen bijvoorbeeld een dienst Stadsontwikkeling moeten worden “georganiseerd”, nu opgaven voor de langere termijn kunnen stagneren. Waar wordt de bedrijfscontinuïteit van de stad geraakt, waar exact? Weten wij dat? Wie is daarvoor verantwoordelijk? Wie is de eigenaar van het probleem?
• Last but not least dient er veel meer aandacht te zijn voor effectieve risicoreserveringen, het creëren van budgetruimte en het op peil houden van de weerstandscapaciteit

Geconcludeerd is door de deelnemers dat de financiële effecten van de Coronacrisis wel zijn doorberekend inmiddels, c.q. worden bijgehouden. De discussie voor de 2021 begrotingen wordt als cruciaal beschouwd, omdat daarin de daadwerkelijke keuzes moeten worden gemaakt. Zicht op indirect effecten is nog wat onzeker.

Aansluitend is van gedachten gewisseld over de financiële risico’s voor de overheden in algemene zin. Uit deze discussie kwamen de volgende punten naar voren:

• Het benutten en uitbuiten van de Corona-regelingen kan leiden tot nieuwe publieke risico’s, risico’s voor de samenleving.
• De financiële risico’s die verbonden zijn aan deelnemingen vragen echt aandacht.
• De gevolgen van het opschorten van projecten kan leiden tot onvoorzienbare verschuivingen in het weerstandsvermogen.
• Het salderen van regelingen geeft financiële risico’s. Inzicht is belangrijk.
• Er zijn tegenvallers te verwachten m.b.t. de uitkeringen uit het provincie- en gemeentefonds en wat zijn hun effecten?
• Bezuinigingen op het sociaal domein worden nu al moeilijk gehaald. Wat zijn de risico’s financieel en voor de zorg zelve?
• Er zitten financiële risico’s verbonden aan het aankopen c.q. verplaatsen van eigendom van derden t.b.v. bouw- en/of werkterreinen, nu er een druk komt op het uitvoeren van bouwprogramma’s.
• Kansen en risico’s worden niet expliciet genoeg gemaakt en daarbij komt dat naar deze aspecten (kansen hebben een andere mindset dan het kijken naar en denken over risico’s) door bestuurders en topmanagers wordt gekeken op een totaal verschillende wijze.

De deelnemers aan het Public Risk Forum kwamen op basis van de inventarisatie van de kwesties en financiële risico’s tot de formulering van de volgende adviezen:

• Breng de financiële pijn van de Corona crisis in kaart. Bij de gemeenten wordt hier reeds volop aan gewerkt. Dit speelt overigens bij de provincies in mindere mate.
• Laat risicomanagement en financial control naast en onafhankelijk van elkaar functioneren om een brede gedachtewisseling over risico’s mogelijk te maken.
• De blik moet vooruit worden gericht (risico’s liggen altijd in de toekomst), dus niet alleen terugkijken en verantwoording afleggen (audit en control). Beide kunnen bijeenkomen in het financieel risicomanagement.
• Het risicomanagement dient toch echt deel uit te gaan maken van het besluitvormingstraject van top en bestuur, dit zowel in de lijn als op programma-/projectniveau. Dit alles kan leiden tot een goed en aan te passen risicoprofiel dat financieel vertaald kan worden.

Vanuit de deelnemers wordt nog een aantal meningen meegegeven die van belang zijn voor een goede bedrijfsvoering:

• Wees risicobewust en handel ernaar.
• Weeg risico’s af met behulp van heldere en uniforme beheerkaders.
• Met de Coronacrisis als voorbeeld moet worden geconstateerd dat daar in eerste instantie (in het begin mogelijk wel terecht) de focus met name op de gezondheidszorg heeft gelegen. De andere risico’s sneeuwden in het begin volledig onder en de les zou zijn, deze eerder een rol te laten spelen in de verdere besluitvorming.
• Er dienen zoveel mogelijk disciplines te worden bijeengebracht en er moet durf zijn de risico’s te benoemen en onderdeel te laten zijn van de besluitvorming. Het gaat om het beheersen van onzekerheden.
• Risicomanagement is met zijn prospectieve karakter, in combinatie met scenarioplanning een onmisbaar instrument voor een effectieve sturing van organisatie.
• Risicomanagement dient altijd onderdeel te zijn van de besluitvorming, zoals bij de punten onder het kopje ‘advies’ reeds is omschreven. Daaraan kan op deze plaats worden toegevoegd, dat als dit niet zichtbaar is het risicomanagement geen bestaansrecht meer heeft.
• Risicomanagement is een belangrijke pijler om als organisatie en samenleving te leren en naar de toekomst te kijken in plaats van steeds maar weer terug te kijken.

Aan dit Forum hebben deelgenomen: Pauline Strijers, Risicomanager bij het Ingenieursbureau van de gemeente Den Haag, Jolanda Scheider, Adviseur Concern Control provincie Noord-Brabant, Niels den Das, adviseur Risicomanagement gemeente Amsterdam, Mary-Ann Mooiman, Risicomanager provincie Zuid-Holland en Ed Mallens, Kwaliteits-/Risicomanager gemeente Rotterdam. Namens PRIMO hebben deelgenomen Jack Kruf en Harrie Scholtens.

De deelnemers aan dit Forum hebben overigens geconcludeerd dat het aanbeveling verdient om de “krachten te bundelen” en toe te werken naar het op regelmatige wijzer formuleren van adviezen/meningen over prangende onderwerpen binnen het openbaar bestuur.

Zo zal in een volgend Public Risk Forum de Digitalisering aandacht krijgen, maar ook onderwerpen als: discriminatie, informatiebeveiliging, veiligheid in de breedste zin van het woord en nut en noodzaak van een paragraaf Besturing, zullen nog aan de orde komen. Dit lijstje zal nog worden aangevuld gedurende de komende tijd.

Het interactieve Public Risk Forum is vanaf deze bijeenkomst ingepland voor elke twee weken.

De volgende digitale bijeenkomst gaat over Risicomanagement en digitalisering als corporate opgave is gepland op woensdag 8 juli a.s. van 11.30 tot 12.30 uur. De lijnen staan open vanaf 11.00 uur.

Heeft dit alles uw interesse opgewekt voor het PRIMO Public Risk Forum, schroom dan niet contact op te nemen met PRIMO via admin@primonederland.nl.