Blijven in het HIER en NU

Jack Kruf*

Wij praten steeds meer over risico’s, toenemende complexiteit, onzekerheden, over de nieuw gecreëerde ‘imaginaire’ wereld van VUCA. Als ‘risico’ geduid wordt als ‘een mogelijke schade aan iets waar wij waarde aan hechten’ (definitie Professor Ortwin Renn) –  NIET te verwarren met de externe trends en ontwikkelingen, die zich in het nu aan een organisatie of zelfs aan een hele samenleving kunnen voordoen en die als kansen of bedreigingen (SWOT-wetenschap) kunnen worden beschouwd gerelateerd aan bedrijfscontinuïteit, resilience of de staat ervan -, dan spreken wij in feite in de toekomstige tijd. Mogelijk en in de toekomst. Er lijkt in de essays die ik lees het laatste jaar een trend te zijn om begrippen als onzeker, complex, onbekend en volatiel steeds vaker te gebruiken. Waarom, vraag ik mij af. Soms lijkt het alsof wij terugkeren naar de donkere jaren van de Middeleeuwen, waarin hel en verdoemenis werden gepredikt.

Stel dat wij gewoon weten waar wij staan en stel dat wij bekend zijn met de consequenties van ons handelen. Stel dat de wereld helemaal niet complexer of volatieler is geworden dan dat hij was – waarom zou hij immers? Elk systeem heeft een bestaande ingebouwde volalititeit die het zo eigen maakt. Wij hebben toch alle kennis in huis om goed te kunnen besturen, te beheren en te managen? Zou ik denken. Stel nu dat er veel meer zekerheden dan onzekerheden zijn? Stel dat die zogenaamde onzekere wereld, die sommigen prediken, helemaal niet bestaat?

Klare taal van het World Economic Forum. We kennen de risico’s, wij weten waardoor zij veroorzaakt worden, wij weten wat wij eraan kunnen doen. Er zijn geen onzekerheden, alleen maar zekerheden: “Climate change has caused widespread destruction. Environmental degradation was responsible for 9 million premature deaths in 2015, besides causing the economic loss of hundreds of billions of dollars annually. It is a grave injustice that we have allowed the fossil fuel companies to make billions of dollars of annual revenue from commodities that have wreaked havoc on animal habitats, humans and our ecosystem as a whole. It is time that we radically shift our economic model to one that taxes emissions (at a suitable rate) and incentivises green technologies.”

Wij weten immers hoe de bestuurlijke en bestuurde systemen werken. Wij beschikken of een indrukwekkende stapel onderzoeksrapporten, audits, surveys, waarin wij alles tot in detail hebben uitgeplozen. Alle kennis voor succes, performance en balans lijkt aanwezig. Wij weten inmiddels ook hoe wij onszelf, teams, steden en hele ecosystemen kunnen overbelasten – in het verleden en in het nu –  of zelfs ten gronde kunnen richten? Wij kennen de menselijke geest door en door en weten hoe deze omgaat met zekerheden die hem niet aanstaan. De geschriften van Machiavelli linken de werking van onze geest aan de politieke dimensie van onszelf. Oef. Het zijn niet de onzekerheden die ons drijven, maar de zekerheden, of beter de belangen in combinatie met de zekerheden, die ons wel of niet aanstaan. Of de mens nu goed zijn of niet, de feiten spreken voor zich. Wij hebben inmiddels boekenkasten vol geschreven over onszelf.

Het Global Risk Report van het World Economic Forum is al jaren glashelder, niet zozeer over de toekomst, maar veel meer over het nu. Wij weten waar we staan, wij kennen de  feiten, zijn bekend met de status waarin wij ons bevinden. Wij beschikken over alle vakmanschap in de wereld om te meten, te doordenken en te handelen. Waarom dan praten over een imaginaire toekomst die niet bestaat? Laten wij dus blijven in het hier en nu. Mijn pleidooi.

Laten wij teruggaan naar ‘vakmanschap is meesterschap’, naar het benutten van wat wij allemaal wel weten en niet blijven hangen in de groef wat we zogenaamd niet weten, terug naar het luisteren naar onze mensen in de dagdagelijkse praktijk, naar de ingenieur die weet wat werkt en wat niet, of naar de wetenschapper wiens kennis toepasbaar is in de praktijk van alle dag. Dan kan 2020, dat magische jaartal, waar vele toekomstplannen op geschreven zijn en eindigen (maar nooit zij  gerealiseerd), weer met de benen op de grond komen. Laten wij vooral blijven in het hier en nu. De imaginaire wereld van complexiteit, volatiliteit en onzekerheid legt iets lam in mij. Ik denk nu plots: is het niet eens tijd voor een renaissance, een wedergeboorte? En vooral weg van de donkere dagen.

* Jack is president van PRIMO Europe en directeur in Nederland. Hij schrijft dit essay op persoonlijke titel.